Απομνημονεύματα Στρατηγού Μακρυγιάννη (Τρίτομο)

Θα ήθελα τώρα, προτού τελειώσω, να συνοψίσω τη γνώμη μου για την αξία του βιβλίου του Μακρυγιάννη. Ακούσατε λίγες περικοπές του. Είναι ελάχιστες και ανεπαρκείς. Αλλά θα σας δώσουν οπωσδήποτε μια μικρή βάση για να κρίνετε την ιδέα μου, πού είναι ή ακόλουθη: Ο Μακρυγιάννης είναι ό πιο σημαντικός πεζογράφος της νέας Ελληνικής Λογοτεχνίας, αν όχι ό πιο μεγάλος, γιατί έχουμε τον Παπαδιαμάντη. […] Το περιεχόμενο της γραφής του Μακρυγιάννη είναι ό ατέλειωτος και ό τραγικός αγώνας ενός ανθρώπου, που με όλα τα ένστικτα της φυλής του ριζωμένα βαθιά μέσα στα σπλάχνα του, αναζητά την ελευθερία, το δίκιο, την ανθρωπιά. […] Πολέμησε, αγωνίστηκε, πίστεψε, σακατεύτηκε, αηδίασε, θύμωσε. Αλλά έμεινε – όπως βγαίνει από το γράψιμο του το απελέκητο – πάντα ορθός ως το τέλος: άνθρωπος στο ύψος του ανθρώπου. Δεν έγινε μήτε υπεράνθρωπος μήτε σκουλήκι. […] Ο δεύτερος λόγος που πιστεύω πώς ό Μακρυγιάννης είναι ό πιο σημαντικός πεζογράφος μας είναι γιατί τον νομίζω σαν ένα μεγάλο διδάσκαλο της γλώσσας μας. Αν εξαιρέσω την ερειπωμένη Γυναίκα της Ζάκυθος του Σολωμού, δεν ξέρω άλλο κείμενο στα νέα μας γράμματα που να διδάσκει τόσα πολλά όσο το κείμενο του Μακρυγιάννη. (ΓΙΩΡΓΟΣ ΣΕΦΕΡΗΣ: ” Ένας Έλληνας – Ο Μακρυγιάννης”. Ομιλία στην Αλεξάνδρεια, 16 Μαΐου 1943)